Metoda wykrywania w zależności od patogenu, z którym mamy do czynienia:

METODY WYKRYWANIA

A | Kliniczne zapalenie wymienia

Jak pamiętamy, w poprzednim wpisie zdefiniowaliśmy, czym jest kliniczne zapalenie wymienia.
Najlepszym rozwiązaniem jest posiadanie rejestru zapalenia wymienia w celu prowadzenia zapisu liczby przypadków, metod leczenia, czasu trwania, stopnia nasilenia itd. w hodowli (formularz, o którym mowa w indeksie sanitarnym).

Wykrycie klinicznego zapalenia wymienia oparte jest na 3 parametrach. W zależności od liczby zwierząt dotkniętych chorobą, będziemy mieli do czynienia z różnymi stopniami zapalenia wymienia. Klasyfikacja jest następująca:

Aby zebrać dane dotyczące klinicznego zapalenia wymienia, zalecane jest posłużenie się formularzem, na którym należy zapisać wszystkie informacje:

• Całkowita liczba przypadków: procent przypadków zapalenia wymienia w ciągu jednego roku. Celem jest osiągnięcie odsetka poniżej 40%.
• Przypadki powtórne: odsetek wszystkich przypadków, które nie są przypadkami występującymi po raz pierwszy <20%.
• Kliniczne zapalenie wymienia w pierwszych 30 dniach laktacji: odsetek zwierząt wykazujących kliniczne zapalenie wymienia w pierwszych 30 dniach laktacji (powinien być niższy niż 9%).
• Stopień nasilenia: odsetek przypadków ciężkich (chorych ćwiartek wymienia lub krów) spośród wszystkich przypadków. Celem jest osiągnięcie odsetka poniżej 20%.

B | Podkliniczne zapalenie wymienia

Podkliniczne zapalenie wymienia występuje wtedy, gdy objawy nie są łatwo zauważalne. Aby wykryć proces zapalny, konieczne jest wykonanie badań mleka.

Terenowy odczyn komórkowy (TOK)

Jest to test subiektywny, który pozwala oszacować ilość komórek somatycznych u krowy w każdej ćwiartce. Powinien być on wykonywany co dwa tygodnie, jeżeli w hodowli nie ma comiesięcznej kontroli indywidualnej, oraz u każdego zwierzęcia na początku lub pod koniec laktacji. Czasami nazywany jest również szybkim testem do wykrywania zapalenia wymienia (Rapid Mastitis Test, RMT).
Osoba wykonująca TOK musi wziąć pod uwagę następujące normy:
• Przedzdojenie przed pobraniem próbki jest bardzo ważne, ponieważ pierwsze strumienie mogą dawać fałszywie pozytywne wyniki.
• TOK musi zostać wykonany na początku dojenia, ponieważ jest wtedy łatwiej wykryć chorobę ze względu na ilość patogenów.

Poniższa tabela przedstawia związek pomiędzy wynikiem TOK a jego równoważnością według LKS.

Przewodność elektryczna

System ten jest zintegrowany w większości automatycznych systemów udojowych i opiera się na pomiarze jonów. Działa na zasadzie różnicy przewodności (wynikającej ze stężenia soli) pomiędzy ćwiartkami zainfekowanymi i niezainfekowanymi. Problemem jest to, że metoda ta często okazuje się zawodna, gdy LKS wynosi od 100 000 do 400 000 komórek/ml, a inne czynniki (stres, upał itp.) mogą powodować zakłócenia i zmiany w przewodności.

LKS

Ta metoda opiera się na pomiarze komórek w mleku; większość komórek somatycznych, które można znaleźć w mleku, to między innymi leukocyty (97%) i komórki nabłonkowe. Jeżeli w wymieniu ma miejsce proces zakaźny, ilość komórek somatycznych wzrasta w wyniku wzrostu liczby leukocytów.

• Liczba komórek somatycznych w mleku zbiorczym (bulk-tank somatic cell count, BTSCC)
  Jest niczym zdjęcie rentgenowskie stada, które informuje nas o problemie, ale nie określa go na poziomie stada ani na poziomie indywidualnym.
  Jest to parametr ekonomiczny wykorzystywany jako jedno z kryteriów ceny za mleko w zależności od jakości. Zgodnie ze standardami branżowymi mleko zbiorcze z LKS powyżej 400 000 komórek/ml (średnia geometryczna z 3 miesięcy) w większości krajów nie zostanie przyjęte.
• Indywidualna liczba komórek somatycznych (individual somatic cell count, ISCC)
  Jej pomiar zalecany jest co najmniej raz w miesiącu. Społeczność naukowa uznaje za zdrowe krowy te, u których LKS wynosi poniżej 200 000 komórek/ml. Jeżeli krowa znajduje się powyżej tego progu i brak jest objawów klinicznych, uznaje się, że krowa jest zakażona podklinicznie. Próg może być różny; na przykład w przypadku jałówek zalecane jest stosowanie limitu 100 000 komórek/ml zamiast 200 000 komórek/ml. Zróżnicowanie to wynika z faktu, że LKS jest modyfikowane głównie przez zakażenia wymienia (intramammary infections, IMI), jednak istnieje zróżnicowanie z powodu innych czynników, takich jak, na przykład: wiek, pora roku, inne choroby itd.
  Comiesięczny pomiar indywidualnych wartości LKS pomaga nam w pracy z indeksem sanitarnym i w podejmowaniu decyzji w oparciu o wykryte zmiany i porównanie wyników z różnych punktów testowych.

Pierwsze zakażenia:

Odsetek krów, które mają ponad 200 000 komórek/ml w pierwszej kontroli po wycieleniu (prawidłowy odsetek to wartość poniżej 15%).

Ryzyko nowych zakażeń:
Odsetek krów z >200 000 komórek/ml w obecnej kontroli, które miały <200 000 komórek/ml w kontroli poprzedniej (cel <10%).

Krowy przewlekle chore:

Odsetek krów z wynikiem powyżej 200 000 komórek/ml w ciągu 2 kolejnych miesięcy (cel <10%).

Krowy zdrowe:

Odsetek zwierząt poniżej 200 000 komórek/ml. Normalnie powinno to być więcej niż 80% krów.

C | Metody diagnozowania

Pobór próbek do analizy mikrobiologicznej oraz PCR to najdokładniejsze narzędzia diagnostyczne, które pozwolą na zidentyfikowanie głównego patogenu powodującego zapalenie wymienia. Istnieją inne metody wykrywania zapalenia wymienia, ale nie możemy uznać ich za „faktyczną” diagnozę.

Posiadanie posiewu bakterii/liczby każdego rodzaju drobnoustroju może pomóc w diagnozie, pozwalając określić źródło problemu i jakiego rodzaju środki należy zastosować. Klasyfikacja zakażenia przedstawiona jest w powyższej tabeli. Trzeba jednak pamiętać, że potencjalne bakterie pochodzenia kałowego, takie jak bakterie grupy coli i niektóre paciorkowce, poza Streptococcus agalactiae, mogą nie pochodzić ze źródła, jakim jest wymię i być jedynie zanieczyszczeniami ze zbiornika.

Posiew indywidualny

Ponieważ próbki pobierane są od zidentyfikowanych krów, przydatne jest określenie głównego patogenu i możliwość ustalenia odpowiedniego planu działania. Może to być tylko leczenie lub w zależności od patogenu przydatne może być zaszczepienie całego stada. W przypadku powikłań związanych z patogenem być może powinno się rozważyć brakowanie i/lub odseparowanie krowy. Posiew indywidualny jest przydatny w przypadku krów, u których występują przypadki kliniczne i/lub podwyższony poziom LKS.

Posiew z mleka zbiorczego

W przypadku posiewu z mleka zbiorczego powinno się ostrożnie podchodzić do interpretacji wyników i pamiętać o tym, że jest to próbka z całego stada.

PCR

Metody oparte na
PCR charakteryzują się wysoką miarodajnością i mogą być stosowane jako uzupełnienie posiewu bakteryjnego (indywidualnego lub z mleka zbiorczego). Przesiew bakterii jest ograniczony, ale czułość badania jest bardzo wysoka, gdyż wykrywa ono bakterie żywe i martwe (o ile istnieje materiał DNA). Wyniki mogą być gotowe w ciągu 4 godzin.

LEKTURA UZUPEŁNIAJĄCA

• A Practical Look at Contagious Mastitis. NMC www.nmconline.org
• A Practical Look at Environmental Mastitis. NMC www.nmconline.org
• Prototheca, Yeast, and Bacillus as a Cause of Mastitis. Ruben
• N. Gonzalez 1996 National Mastitis Council Annual Meeting Proceedings, strona 82.
• Udder Health. Wydanie Large Herd. J. Hulsen, T. Lam, Y. Schukken (2013)
• Environmental mastitis: know your opponent. K. Larry Smith i J.S. Hogan NMC Regional Meeting Proceedings (2008).