Ewolucja zapalenia wymienia u krów: Jak zmienił się ten proces zapalny w czasie?

Zapalenie wymienia u krów mlecznych ewoluuje, dlatego też strategie zapobiegania i kontroli też muszą się zmieniać. W świecie, w którym musimy być coraz bardziej rygorystyczni w kwestii jakości mleka w naszych hodowlach, dr Iván Mato stosuje podejście edukacyjne, aby wyjaśnić, jak dokładnie ewoluowało zapalenie wymienia u krów w ostatniej dekadzie.

Iván Mato jest lekarzem weterynarii pracującym ze stadami bydła specjalizującym się w technikach zapobiegania zapaleniu wymienia w celu poprawy jakości mleka w hodowlach krów mlecznych.

Zapalenie wymienia u krów, charakteryzujące się zapaleniem gruczołu mlekowego, jest jedną z chorób o największym wpływie ekonomicznym na produkcję mleka i jest prawdopodobnie najlepiej znaną chorobą wśród specjalistów w tym sektorze.

Jej ogromny wpływ wynika z faktu, że oddziałuje bezpośrednio na narząd wytwarzający mleko, tzn. gruczoł mlekowy, wpływając na jakość produkowanego mleka i stan zdrowia wymienia, jak również zmniejszając zdolność produkcyjną zwierząt.

1. ZAPALENIE WYMIENIA U KRÓW: KLASYFIKACJA

Wniknięcie potencjalnie patogennych mikroorganizmów przez kanał strzykowy stanowi początek procesu.

Od tego momentu cechy samego patogenu (czynniki zjadliwości i odporności) oraz stan odporności krowy decydują o formie, jaką przybiera choroba.

W odniesieniu do pojedynczego zwierzęcia możemy podzielić zapalenie wymienia na dwie szerokie kategorie:

Kliniczna postać zapalenia wymienia

Z postacią kliniczną mamy do czynienia, gdy podczas badania zwierzęcia stwierdzamy widoczne objawy charakterystyczne dla tego procesu:

1. Zmiany w wytwarzanym mleku (tworzenie się skrzepów, zmiana koloru lub konsystencji, obecność krwi)
2. Widoczny stan zapalny gruczołu mlekowego, gdzie zwykle dotknięty jest jeden z czterech płatów, o zwiększonej wielkości i konsystencji (obrzęk), gorący, zaczerwieniony, a czasem bolesny przy dotykaniu lub podczas dojenia.
3. Pogorszenie ogólnego stanu krowy. Obserwowane są apatia, brak apetytu, gorączka i odwodnienie, a w najcięższych przypadkach zaleganie.

Przypadek, który obejmuje tylko zmianę w mleku, określany jest klinicznie jako łagodny (A); gdy występuje również obrzęk wymienia, mówimy o klinicznym zapaleniu wymienia o nasileniu średnim (A+B); jeżeli ogólny stan zdrowia zwierzęcia jest słaby, jest to ciężkie zapalenie wymienia (A+B+C).

Podkliniczne zapalenie wymienia

Bardzo często reakcja zapalna gruczołu nie przybiera formy zmian obserwowalnych podczas rutynowego badania wymienia i mleka, które przeprowadza się mniej lub bardziej skrupulatnie przy każdym dojeniu.

W celu wykrycia podklinicznego zapalenia wymienia konieczne są dodatkowe testy, z których najbardziej powszechne to Test Kalifornijski (CMT), pomiar przewodności elektrycznej mleka (metoda instalowana w niektórych systemach udojowych) oraz indywidualna liczba komórek somatycznych (SCC).

SCC jest najszerzej stosowanym parametrem do identyfikacji krów z podklinicznym zapaleniem wymienia; krowy z wartością przekraczającą 200 000 komórek/ml uważane są za zakażone.

Podkliniczne zapalenie wymienia jest często wynikiem przewlekłego przebiegu przypadków klinicznych, w których pozornie osiągnięto wyleczenie, ponieważ ustąpiły widoczne objawy, ale zakażenie nie zostało wyeliminowane całkowicie i utrwaliło się.

Rozwój oporności przez patogeny oznacza, że skuteczność zastosowanych metod leczenia, opartych na różnych antybiotykach wskazanych w przypadku zapalenia wymienia u krów, maleje z czasem przy ich ciągłym stosowaniu.

“Czynniki zjadliwości i oporności patogenu oraz stan odporności krowy decydują o formie, jaką przybiera choroba”

2. KLASYFIKACJA WEDŁUG POCHODZENIA ZAKAŻENIA

W zależności od pochodzenia i zachowania epidemiologicznego czynnika patogennego, zapalenie wymienia u krów jest zwykle klasyfikowane jako zakaźne lub środowiskowe.

Niektóre bakterie są zawsze przenoszone z krowy na krowę – są to patogeny, które są przystosowane do życia w gruczole lub na skórze wymienia; najwyraźniejszymi przykładami zakaźnego zapalenia wymienia są te wywołane przez Staphylococcus aureus i Streptococcus agalactiae.

Z drugiej strony, mikroorganizmy takie jak Streptococcus uberis, Escherichia coli i między innymi różne bakterie z grupy coli pochodzą z otoczenia zwierzęcia, głównie ze ściółki, i są typowe dla środowiskowego zapalenia wymienia.

Klasyfikacja ta (zakaźne/środowiskowe) jest próbą uproszczenia bardziej złożonej rzeczywistości, w której niektóre szczepy, które rozwijają się w środowisku, po zakażeniu wymienia nabywają zdolności, które umożliwiają im przetrwanie poprzez odporność na leczenie antybiotykami, namnażanie się i przenoszenie na inne krowy, zachowując się w ten sposób tak, jakby były zakaźne.

Najszerzej badanym przykładem takiego „mieszanego” zachowania jest to obserwowane w stadach o wysokiej zachorowalności na zakażenie S. uberis.

Mimo że pochodzenie zapalenia wymienia u krów ma wiele przyczyn we wszystkich hodowlach w zależności od patogenu lub patogenów biorących udział w poszczególnych przypadkach, problem, z którym możemy mieć do czynienia na poziomie stada, będzie w mniejszym lub większym stopniu zbliżony do jednego z dwóch następujących, ogólnych wzorców:

Zakaźne pochodzenie

1. Przeważają przypadki podklinicznego zapalenia wymienia i wszelkie przypadki kliniczne są głównie łagodne, z niską częstotliwością przypadków o średnim lub ciężkim nasileniu.
2. Odsetek krów z wysoką liczbą komórek somatycznych (>200 000 komórek/ml) wzrasta, przekraczając 20% zwierząt dojnych, co stanowi cel.
3. Tendencja do przewlekłego przebiegu zakażeń, z obniżeniem wskaźnika wyleczeń; odsetek krów przewlekle chorych (>200 000 komórek/ml w dwóch kolejnych badaniach) przekracza dopuszczalne 10%.
4. W konsekwencji powyższego liczba komórek somatycznych w zbiorniku jest wysoka i mleko niektórych przewlekle chorych krów musi zostać odrzucone, aby to skorygować.

Pochodzenie środowiskowe

1. Odsetek przypadków o nasileniu średnim i ciężkim wzrasta i przekracza 10% wszystkich przypadków klinicznych.
2. Przypadki kliniczne skoncentrowane są w okresie okołoporodowym, a wskaźnik występowania zapalenia wymienia u krów w pierwszych 30 dniach laktacji jest wysoki i przekracza 5%.
3. Odnotowuje się przypadki nadostrego przebiegu zapalenia wymienia u krów mlecznych, w tym przypadki śmiertelne.
4. Odsetek krów z wysoką i przewlekłą liczbą komórek somatycznych może osiągać wartości optymalne, a liczba komórek somatycznych w zbiorniku może pozostać bez zmian.

Ta analiza danych oparta na identyfikacji patogenów dominujących, uzyskana poprzez wysłanie próbek do laboratorium lub z posiewów w gospodarstwie, dostarcza nam niezbędnych informacji, dzięki którym możemy zdiagnozować pochodzenie problemu i ustalić środki naprawcze.

Autor: Iván Mato (Lekarz weterynarii specjalizujący się w jakości mleka).